انواع قطع کتاب و اندازههای آن کدامند؟/ کتاب و جستارهای وابسته
کتابهایی که در قفسه کتابخانهها و روی میز مدرسه و دانشگاه و حوزهها میبینیم هرکدام یک اندازه و یک نوع جلد و همچنین یک نوع کاغذ دارند.
در واقع یک کتاب یک اتفاق واحد و منحصر به فرد است و از محتوی، شکل، عکس و نوع جلد و طراحی و چیدمان متن گرفته تا اندازه کتاب و حوزه مخاطب و … اثری است که شبیه و مانند ندارد.
انتشار هر کتابی مستلزم کسب اطلاعات و آگاهی لازم در خصوص اصول طراحی مناسب برای صفحات آن و قطع کتاب است، این موارد به همان اندازه که محتوا و تسلسل آن و طرح روی جلد کتاب مهم است اهمیت دارند، این نکته را فراموش نکنید که انتخاب قطع مناسب و صفحه آرایی اصولی موجب جلب توجه خوانندگان خواهد شد.
یکی از مهمترین مواردی که در صفحه آرایی باید مدنظرتان باشد رعایت استاندارد مربوط به حاشیهبندی صفحه کتاب است.
لازم است که بدانید اندازه حاشیه به نوع قطعی که مناسب کتاب است ارتباط دارد. به طور قطع تاکنون نام قطع وزیری، جیب پالتویی، خشتی را شنیدهاید.
اینها چند نمونه از انواع قطعهای کتاب هستند که در چاپخانههای ایران استفاده میشوند.
با هم به قطع کتاب و انواع آن بپردازیم و برای اطلاعات بیشتر میتوانید با مشق شب و شماره تلفنهای ۱۷-۰۲۱۶۶۹۶۲۵۱۶
تماس بگیرید.
قطع کتاب چیست؟
قطع کتاب همان اندازه ابعاد (درازا و پهنا) کتاب است، به عبارتی دیگر قطع کتاب شامل اندازه طول و عرض یک صفحه از کتاب میشود، قطع یک کتاب براساس صفحات و موضوع آن انتخاب میشود براین اساس میتوان گفت که براساس کاربرد و نوع کتاب قطع کتاب دارای انواع مختلفی میباشد. انتخاب نوع مناسب قطع کتاب یکی از مهمترین مسائلی است که طراح و صفحهآرا باید به آن دقت زیادی داشته باشند.
در زمان انتخاب قطع کتاب میبایست نهایت دقت لازم به کار برده شود، ابعاد کتاب میبایست به گونهای انتخاب شود که در انواع مختلف کتابخانهها و یا کیفها جای بگیرد، و همچنین مطالب کتاب نیز با کیفیت و وضوح بالایی در حوزه دید مخاطب باشد، از این رو لازم است که حتما ابعاد انتخابی کتاب با محتویات آن تناسب لازم را داشته باشد با این کار علاوه بر اینکه استفاده از نوشته برای خواننده کتاب راحتتر است موجب جذابیت آن نیز میشود.
قطع کتاب علاوه بر این که در ویژگیها ظاهری کتاب تاثیرگذار است در تعیین قیمت آن نیز میتواند تاثیر فراوانی داشته باشد قطع کتاب میبایست به گونهای انتخاب شود که موجب افزایش زیبایی ظاهری و در مقابل به حداقل رساندن هزینه آن شود، و از این طریق میتوانید سود کتاب را افزایش دهید.
انوع قطع کتاب و ویژگی های آن کدام است؟
- قطع وزیری
قطع وزیری، یا همان کتاب دانشگاهی، یکی از متداولترین انواع قطعهای کتاب میباشد که در ابعاد ۱۷*۲۴و ۱۷*۲۳ و ۱۶٫۵*۲۳٫۵ سانتیمتری صحافی میشوند.
ابعاد B5 را برای نوشتههای این کتاب در نظر میگیرند که مناسب برای کتب درسی- علمی و دانشگاهی است، در استاندارد آمریکا قطع وزیری را با نام Medium octavo میشناسند.
- قطع رقعی استاندارد
از این قطع برای کتبی که در مقایسه با اندازه معمولی کوچکتر هستند استفاده میشود، البته برای کتابهایی که تعداد صفحات کمتری دارند نیز گزینه مناسبی است، ابعاد کتابهای با قطع رقعی استاندارد برابر ۵/۱۴*۵/۲۱ سانتی متر میباشد، محتویات این قطع نیز مانند قطع وزیری در ابعاد B5 است، البته ذکر این نکته نیز لازم است که عرض متن این کتاب در حدود ۱۰ سانتی متر و ارتفاع آن برابر ۵/۱۷ سانتیمتر میباشد.قطع رقعی استاندارد برای چاپ کتاب رمان- داستان- و محتوا محور که تصاویر اندکی دارند مناسب میباشد.
نکاتی که در این نوع قطع میبایست به آن توجه شود اندازه قلم- فاصله میان خطوط و حاشیههای متن در صفحات است زیرا اگر صفحهآرایی آن براساس استاندارهای لازم انجام نشود موجب خستگی چشم خواننده میشود.
- قطع رقعی کوچک
اندازه کتب در این قطع برابر ۳/۱۴*۲۰ سانتی متر است و محتویات این کتاب در ابعاد A5 تعریف میشود.
برای چاپ کتابهای دیجیتالی از قطع رقعی کوچک استفاده میشود زیرا موجب میشود که در مصرف کاغذ صرفه جویی شود.
- قطع رحلی
قطع رحلی، مناسب برای کتابهای آموزشی و پایاننامهها میباشد که اندازه استانداردی که برای آن در نظر گرفته شده ۲۰٫۵*۲۸٫۵ سانتیمتر میباشد و محتویات نوشتههای آن نیز در ابعاد A4 تعریف میشود. صفحهبندی در این نوع قطع به نوع محتوای آن بستگی دارد که میتواند تک ستونی و یا دو ستونی باشد.
- قطع خشتی و جیبی
این دو نوع قطع طول و عرض برابری دارند و برای آنها اندازه استاندارد ۲۰*۲۰ در نظر گرفته شده است، برای محتویات قطع خشتی و جیبی ابعاد B6 در نظر گرفته شده است، صفحهبندی آنها با قلم ریز و فاصله میان خطوط نیز بسیار کم میباشد.
از این رو حجم و اندازه این کتابها کوچک و در عین حال زیبا و شیک میباشد. کتاب چاپ شده با قطع خشتی و جیبی دارای وزن سبکی میباشند و حمل آنها آسان است.
- قطع پالتویی
کتبی که با قطع پالتویی چاپ میشوند ارتفاع بیشتری نسبت به عرض دارند و اندازه استانداردی که برای آن در نظر گرفته شده است در حدود ۱۱*۲۲ سانتیمتری است، از آنجا که این کتب اندازه کوچکی دارند لذا بهتر است در هر صفحه آن مطالب زیادی گنجانده نشود تا کیفیت کار کاهش پیدا نکند.
- جستارهای وابسته
-عطف کتاب چیست؟
وقتی وارد کتاب فروشی میشویم و میخواهیم دنبال کتاب مورد نظرمان بگردیم کتابها به صورت مرتب درقفسههاچیده شدهاند و ما فقط قسمت (عطف)کتابها را ببینیم دراین قسمت نام کتاب و نام نویسنده کتاب و لوگوی انتشارات نوشته میشود. طراحی این قسمت از کتاب میتواند بسیار حائز اهمیت باشد چون فرد ابتداییترین قسمتی که مشاهده میکند قسمت عطف است از این قسمت نام کتاب را میبیند و اگر عنوان کتاب مد نظرش باشد کتاب را بر میدارد و بعد به طراحی روی جلد و اطلاعات صفحه اول نگاه میکند.
- شابک کتاب چیست؟
شابک همان شماره استاندارد بینالمللی کتاب است.
شماره استاندارد بینالمللی کتاب یا شابک شمارهای متشکل از ۱۳ رقم است، که به کتابهای منتشر شده منسوب میشود و هر شماره منحصر به یک کتاب (یا یک نگارش یا نوع مشخص از آن کتاب) است و خوب است بدانید تجدید چاپ کتاب باعث تغییر شابک نمیشود.
شابک را در زبانهایی که از خط لاتین استفاده میکنند با سرواژه ISBN مخفف عبارت انگلیسی International Standard Book Number) نشان میدهند.
در سال ۱۹۶۶ استانداردی دیگر به نام شمارهگذاری استاندارد کتاب یا اسبیان (به انگلیسی: SBN، مخفف Standard Book Numbering) برای این منظور ایجاد شد. در سال ۱۹۶۷ استاندارد شابک برای نخستین بار به صورت ده رقمی مطرح شد و نهایتاً در سال ۱۹۷۰ توسط سازمان بینالمللی استاندارد سازی (ایزو) به عنوان استاندارد ایزو ۲۱۰۸ در سال ۱۹۷۰ به چاپ رسید. از آن زمان تا پایان سال ۲۰۰۶ شابکها ده رقمی بودند. از سال ۲۰۰۷ برای آن که تعداد بیشتری کتاب را بتوان شمارهگذاری کرد، شابک سیزدهرقمی شدهاست.
- ردهبندی دهدهی دیوئی (DDC)چیست؟
ردهبندی دهدهی دیوئی (DDC)، ردهبندی مشهور علوم کتابداری و اطلاعرسانی برای تعیین موضوع اصلی کتاب میباشد. این ردهبندی جهانی در سهولت انتخاب، تحقیق، تعیین مکان، فهرستنویسی علمی کتابها نقش مؤثر دارد.
ردهها | ۰ | ۱۰ | ۲۰ | ۳۰ | ۴۰ | ۵۰ | ۶۰ | ۷۰ | ۸۰ | ۹۰ | ||||
۰۰۰ کلیات | (دانش و
کامپیوتر) |
کتاب
شناسی |
کتابداری | دائرة
المعارف |
بیوگرافی | پیآیندها | سازمانها | رسانهها | مجموعهها | نسخهها | ||||
۱۰۰ فلسفه و روانشناسی | (فلسفه) | متافیزیک | معرفت
شناسی |
علوم
غریبه |
مکاتب
فلسفی |
روان
شناسی |
منطق | اخلاق
فلسفی |
فلسفه
قدیم |
فلسفه
جدید |
||||
۲۰۰ دین | (کلی) | الهیات
طبیعی |
کتاب
مقدس |
الهیات
مسیحی |
عبادات
مسیحی |
مراسم
مسیحی |
اجتماعیات
مسیحی |
تاریخ
کلیسا |
فرقههای
مسیحی |
دین
شناسی |
||||
۳۰۰ علوم اجتماعی | (جامعه
شناسی) |
آمار | سیاست | اقتصاد | حقوق | علوم اداری
و نظامی |
خدمات اجتماعی | تعلیم
و تربیت |
ارتباطات | آداب
و رسوم |
||||
۴۰۰ زبان | (کلی) | زبان
شناسی |
انگلیسی | آلمانی | فرانسوی | ایتالیایی | اسپانی
و پرتقالی |
لاتین | یونانی | سایر
زبانها |
||||
۵۰۰ علوم | (کلی) | ریاضیات | نجوم | فیزیک | شیمی | زمین | دیرین
شناسی |
زیست | گیاه
شناسی |
جانور
شناسی |
||||
۶۰۰ علوم کاربردی | (کلی) | پزشکی | مهندسی | کشاورزی | اقتصاد
خانواده |
مدیریت
و خدمات اداری |
مهندسی
شیمی |
صنایع | صنایع
خاص |
ساختمان
سازی |
||||
۷۰۰ هنر و سرگرمی | (کلی) | منظره
سازی |
معماری | هنرهای
تجسمی |
طراحی | نقاشی | گرافیک | عکاسی | موسیقی | نمایش و
سرگرمی |
||||
۸۰۰ ادبیات | (کلی) | امریکایی | انگلیسی | آلمانی | فرانسوی | ایتالی | اسپانی و
پرتقالی |
لاتین | یونانی | دیگر
زبانها |
||||
۹۰۰ تاریخ و جغرافیا | (کلی) | جغرافیا | سرگذشت
نامه |
باستان | اروپا | آسیا | افریقا | امریکای
شمالی |
امریکای
جنوبی |
سایر
جهان |
||||