نام هر درد و رنجی تروما نیست

💢نام هر درد و رنجی تروما نیست
— چطور یک بیماری روانی به مد شبکه‌های اجتماعی تبدیل شد؟

🔴 این روزها تروما به واژۀ رایجی تبدیل شده است که خیلی‌ها گمان می‌کنند تجربه‌اش کرده‌اند. اما در گذشته، تروما دایرۀ خیلی محدودتری از آسیب‌ها را در بر می‌گرفت که معمولاً ناشی از جراحات جسمی بود. در اوایل قرن بیستم، روان‌رنجوری‌هایی مانند «موج‌گرفتگی» در سربازانی که از جنگ بازگشته بودند نیز به آن اضافه شد. بعدها روان‌شناسان مجموعۀ پیامدهای تروما را در مفهوم جدیدی به اسم «اختلال استرس پس از سانحه» یا پی‌تی‌اس‌دی دسته‌بندی کردند که دایرۀ بسیار وسیعی داشت و همین باعث شد این کلمه وارد زبان عموم مردم شود.

🔴 پی‌تی‌اس‌دی یکی از شناخته‌شده‌ترین حالاتی است که به دنبال تروما ایجاد می‌شود. علائم آن عبارت‌اند از افکار مزاحم، اجتناب از یادآوری خاطرات مربوط به تروما، و تغییر در احساسات، شناخت، برانگیختگی و واکنش‌های فرد.

🔴 امروزه دانش ما دربارۀ تروما، دلایل به وجود آمدن آن و پیامدهایش، خیلی گسترده‌تر شده است. می‌دانیم تجربیات مختلف از جمله حضور در جنگ، آزار و تجاوز جنسی و هر اتفاق آزاردهنده و مرگبار دیگری می‌تواند منجر به مشکلات پس از سانحه شود. همچنین امروزه می‌دانیم اتفاقاتی که به‌طور مستقیم مرگبار نیستند، ازجمله رفتارهایی همچون سوءاستفادۀ عاطفی یا مالی، قلدری و بی‌توجهی نیز می‌توانند به واکنش‌ها و پاسخ‌های پس از سانحه منجر شوند. بااین‌حال، چنین نیست که هر آسیب یا مشکل روانی‌ای را بشود ناشی از تروما دانست.

🔴 روان‌شناسی به نام آهونا گوها این استفادۀ بیش‌ازحد از واژۀ تروما را «تلۀ تروما» نامیده است. تلۀ تروما وضعیتی است که علی‌الخصوص در بستر شبکه‌های اجتماعی با آن روبه‌روئیم: توصیف رفتارها و عادت‌های نسبتاً بی‌ضرر به‌عنوان نشانۀ تروما. چیز‌هایی مثل تماشای مکرر یک برنامه یا درگیری بیش‌ازحد با یک تصمیم کوچک.

🔴 تلۀ تروما می‌تواند خطراتی جدی به بار بیاورد. اولاً باعث می‌شود تصور نادرستی از این مفهوم مهم نزد عموم مردم ایجاد شود. به‌عنوان نمونه، یکی از مهم‌ترین خصوصیات تروما، اجتناب قربانیان از به زبان آوردن آن است. آن‌ها حتی اگر از آن واقعه حرف بزنند، معمولاً شدتِ آسیبی که دیده‌اند را پنهان می‌کنند. این کاملاً در تقابل است با داستان‌های پراشک چشمی که در شبکه‌های اجتماعی تحت عنوان تروما دست به دست می‌شود. همچنین تلۀ تروما ممکن است باعث شود فرد به‌اشتباه در خودش اختلالی را تشخیص دهد و بر اساس آن تصمیماتی اشتباه بگیرد.

🔴 تلۀ تروما گاهی در شبکه‌های اجتماعی به دست‌آویزی برای جلب توجه بیشتر تبدیل می‌شود، و چه بسا اهدافی اقتصادی برای تبلیغ یک محصول یا ایده، در پشت آن نهفته باشد.

🔴 البته که خوب است آسیب‌های روانی را جدی بگیریم و به دنبال درمان آن‌ها باشیم، اما حتماً لازم نیست برای توجیه درد و رنج خود به آن برچسب تروما بچسبانیم، زیرا بدون این کار هم می‌توانیم به رنج خود توجه کنیم و آن را تسکین دهیم. همچنین، طبیعی است که در زندگی با موقعیت‌های سخت بین‌فردی، برای مثال روابط پرتنش، دعوا با دوستان یا رقابت‌های خواهر و برادری، مواجه شویم. این تجربه‌ها تروما نیستند و حتی ممکن است در رویارویی با آن‌ها، انعطاف‌پذیری و مهارت‌های بین‌فردی را یاد بگیریم و به شناخت بهتری از خودمان برسیم.