انسان آنلاین

به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از انتشارات مشق شب، این کتاب با موضوع زندگی در عصر شبکه‌های اجتماعی مجازی، توسط «سيد عرفان جلالي» كارشناس ارشد علوم ارتباطات و مدرس دانشگاه و با مقدمه‌اي از ميرزابابا مطهري‌نژاد كارشناس ارشد، محقق، مدرس و مشاور ارتباطات و مديريت و عضو مؤسس و هيئت مديره و دبير انجمن روابط‌عمومي ايران نگارش شده است.
اين كتاب در پنج فصل با عنوان «رسانه‌هاي جمعي، ضرورت دنياي مدرن»، «شبكه‌هاي اجتماعي مولود فن‌آوري‌هاي نوين اطلاعاتي»،«شبكه‌هاي اجتماعي در دنياي مجازي»، «آسيب‌هاي نوپديد شبكه‌هاي اجتماعي» و «فضاي مجازي ايراني»نگارش شده و قابل استفاده براي مخاطب عام است و در عين سادگي و رواني، داراي اين ويژگي منحصر‌به‌فرد است كه خواننده را از نيم قرن پيش تا كنون، در جريان چگونگي زايش، رشد و تحول و پيشينه شبكه‌هاي اجتماعي قرار مي‌دهد و او را با زمينه‌ها و بسترهاي فن‌‌آورانه و واژه‌هاي متداول آشنا مي‌کند.
قرن‌21، آغاز هزاره سوم‌، قرن اطلاعات نام گرفته است‌، از ابتدای این قرن‌، نقش اعجاب‌انگیز رسانه‌های جمعی‌ و اینترنت‌، در دگرگونی سریع جوامع مختلف‌، بسیاری از نظریه‌های ارتباطی مثل نظریه‌ها مورد استقبال جامعه رویکرد‌گرای سنتی و کارکردی مثل:
• -تئوری برجسته سازی (AGENDASETTING)
• -تئوری رهبران افکار عمومی (OPINION LEADERS )
• -تئوری تاثیرگذاری دومرحله‌ای (THE TWO STEPFALOW)
• – تئوری خود کفایی ( SELF EFFICACY )
کم رنگ و نظریه‌های‌ جدید مدرن‌ مثل دیدگاه هم‌آفرینی‌( Co Creational )‌را به صحنه آورد که در آن‌:
مخاطب و سازمان به کمک هم، معنایی را برای یک محمل ارتباطی‌ خلق می‌کنند و انتخاب پیام در محیط مشترک صورت می‌گیرد‌ و مخاطبان هدف‌، همسان و همتراز با بخش ارتباطات یک سازمان‌(‌روابط عمومی‌)‌،‌ به عنوان طراح پیام شناخته می‌شوند که در فرایند معنا بخشی شریک‌اند‌.
در دیدگاه هم آفرینی که محصول ارزشمند شبکه های اجتماعی است ، ارتباطات از ابزار صرف سازمانی برای تاثیر گذاری‌ بر مخاطب‌، به اهدافی‌ چون معنا بخشی‌ سوق‌ داده شده است‌.
زیرا‌:
ارتباطات جهانی شده است، این رویکرد در ایجاد دنیایی بدون مرز‌ که حوزه عمل سازمان‌ها و دولت‌ها را فراتر‌ از مرزهای ملی‌ گسترش داده است‌، سازگارتر است
در جامعه شبکه‌ای‌، پدیده‌ها و رویکرد‌های‌ ارتباطی‌ رنگ می‌بازند‌ و نظریه‌های مربوط به جامعه اطلاعاتی و جامعه شبکه‌ای‌ به میدان‌ می‌آیند‌ و نقش‌ خود را در آینده جهان‌ آنقدر قوی‌ به رخ می‌کشند که دو نشست با عنوان‌: نشست سران جامعه اطلاعاتی‌(10 تا 12‌ دسامبر‌ 2003 در ژنو و 16 تا 18 نوامبر 2005 در‌ تونس‌) را به جهان تحمیل می‌کنند‌، در این نشست‌ها‌ تصمیمات تحول آفرین مثل‌((‌جریان آزاد اطلاعات‌)) افق‌های جدیدی را برای رسانه ها نوید می دهند . این تحول‌ و رویداد ها بسیاری از تعاریف در جامعه شناسی‌، اقتصاد‌، سیاست و فرهنگ را دگرگون می‌کند‌ و تعاریف‌ چند دهه و چند صده گذشته را به بایگانی‌ می‌سپرد‌، به عنوان مثال‌، مانوئل کاستلزغول نظریه‌پردازی جامعه شبکه‌ای و شبکه‌های اجتماعی‌، جهانی شدن را با جامعه شبکه تعریف می‌کند‌:
• مانوئل کاستلز‌:‌((جهانی شدن نوعی جامعه شبکه‌ای است که در ادامه حرکت سرمایه‌داری‌، پهنه‌ی اقتصاد‌، جامعه‌ و فرهنگ را در بر می‌گیرد‌.‌))
دامنه این تغییرات حوزه‌های فراوانی را تحت تاثیر مثبت یا منفی قرار می‌دهد‌، یکی از آن‌ها خلاقیت و پتانسیل ذهن انسانی و جایگاه آن در جامعه‌ی شبکه‌ای است. ((‌ون دایک‌)) از نظریه‌پرداز‌های مشهور این حوزه بر این عقیده است که خلاقیت و توانایی‌های ذهن انسان از طریق تنوع تاثیرات ناشی از رسانه‌ها افزایش می‌یابد اما هم‌زمان به این دلیل که این تاثیرات خارج از بستر و در قالب فرم‌های شماتیک از قبل برنامه‌ریزی شده و چند پارچه ارائه می‌شوند و نیز به این دلیل که در تصاویر فراوان ارائه می‌شوند و دریافت‌کنندگان نیز قادر به پردازش کامل همه‌ی آنها نیستند، خلاقیت‌های ذهنی افراد کاهش می‌یابد. توجه به تاثیر سرعت بر گفتمان امر بسیار مهمی است که از سوی ((تاملینسون ))‌ نظریه‌پرداز مشهور‌ دیگری‌ عنوان می‌شود. ون دایک به شیوه‌ای یادآور تاملینسون بیان می‌دارد که سرعت از تراکم عاطفی و درگیری‌های اندیشه و عمل جلوگیری می‌کند و کنشگران را به سمت واکنش‌های ناخودآگاه، هیجانی و بدون تامل سوق می‌دهد. از این رو، سرعت مانع گفتمان و گفت‌و‌گوی متقابل و خردمندانه شده و به کنش‌های موقعیتی و بی‌تامل منجر می‌شود.
در همین زمینه در جامعه خودمان‌، ایران‌، شاهد هستیم که گفتگوی اجتماعی تحت تاثیر شبکه‌های اجتماعی از مدل گفت‌و‌گوی از بالا به پایین‌، به مدل ‌گفت‌و‌گوی از پایین به بالا تبدیل شده است‌. این تغییر در برابر محاسن فراوانی که برای آن شمرده می‌شود‌، حد‌اقل دو ایراد عمده دارد‌:
1- گفت‌و‌گوها متاثر از شایعه‌ و عمق ندارد
2- عقلانیت بر آن حاکم نیست و منافع ملی را مورد توجه قرار نمی دهد !
این همه و بسیاری از واقعیت های امروز جوامع‌، نشان از تاثیر بی چون و چرای شبکه‌های اجتماعی و جامعه شبکه‌ای بر زندگی حال و آینده ما دارد‌. هر تلاشی برای آگاه کردن‌ جامعه از آنچه که او را فراگرفته و فرا خواهد گرفت‌، تلاشی است قابل تقدیر‌ و‌ شایسته قدردانی‌.
کتاب حاضر که با تلاش اندیشمند گرامی جناب آقای سید عرفان جلالی تدوین شده است و انتشارات مشق شب به نشر آن اهتمام نموده است را به دقت مطالعه کردم‌، کتابی است قابل استفاده برای مخاطب عام که در عین سادگی و روانی‌، ویژگی منحصر به فردی دارد و آن این است که خواننده را از نیم قرن پیش تا کنون‌، در جریان چگونگی زایش‌، رشد و تحول و پیشینه‌ی این رویداد مهم قرار می دهد‌ و او را با زمینه‌ها و بسترهای فناورانه‌، واژه‌های متداول و … آشنا می‌کند‌. علاوه بر مزیت پیش گفته‌، در دو فصل آخر کتاب به دور از‌ مباحث فلسفی و معرفت شناسانه و موضع‌گیری‌های ذهن محور‌، به معرفی شبکه‌های اجتماعی تا‌کنون و قابلیت‌های آن پرداخته که مخاطب را برای مواجهه با واقعیت‌ها در این حوزه بسیار یاری می‌دهد‌. نوع نگارش‌، نگارش بینش افزا در عینیت‌های مرتبط با فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی است‌. گرچه دیدگاه توصیه‌ای خودم را مبنی بر افزودن فصل پنجمی برای معرفی جامعه شبکه‌ای پنهان نم‌یدارم، اما‌ عرض خدا قوت دارم به نویسنده جوان و خوش قلم بواسطه این که‌، به نحو تحسین برانگیزی از واقعیت‌های‌ ذهنی و متافیزیک ‌ و برخورد‌های شعاری و موضع‌گیری‌های‌ حکیم فرموده‌! فاصله گرفته است‌.
برای نویسنده محترم، جناب آقای‌ سید عرفان جلالی‌ و ناشر خوش نام و پرآوازه‌، انتشارات مشق شب‌، آرزوی‌ توفیق‌ دارم‌.
میرزابابا مطهری نژاد – m.motaharynejad@gmail.com
کارشناس‌ارشد‌، محقق‌، مدرس و مشاور ارتباطات‌ و مدیریت
عضو موسس‌ و هیئت مدیره و دبیر انجمن روابط عمومی ایران
عضو انجمن مدیران حرفه‌ای جهان (‌ISPIM )
رسانه‌های جمعی و اهمیت آن در تحولات اجتماعی و جوامع بشری، آنقدر برجسته است که دانشمندان، ناگزیر قرن بیست و یکم را “عصر انفجار اطلاعات” نامیده اند به همین دلیل انسان ها آنلاین شدند.
به گزارش خبرنگار مشق شب، ارتباط نه تنها يكي از عناصر مهم و اساسي زندگي گروهي انسان است، بلكه سنگ بناي جامعه و هسته اصلي تشكيل ساختمان اجتماعي است؛ چه اينكه بدون ارتباط، هرگز فرهنگ پديدار نمي‌شد و بدون فرهنگ، جامعه لباس وجود بر تن نمي‌كرد. از اين رو، در نظام‌هاي اجتماعي كوچك و بزرگ همانند خانواده، اجتماعات روستايي، شهري، كشوري و بين‌المللي، ارتباط در انتقال دانش، مهارت‌ها، نگرش، باورها و ارزش‌ها، همواره نقش برجسته‌ای داشته و به شكل‌گيري و تغيير شناخت‌ها، عقايد، ارزش‌ها و رفتار انسان منجر شده است، به همين دليل ارتباط امروزه به عنوان يكی از ابزارهاي اصلي تغييرات اجتماعی و سياسی در جوامع مطرح می‌شود.
سید عرفان جلالی با بیان اینکه زندگی در عصر شبکه های اجتماعی مجازی، انسانی آنلاین پدید آورده، دست به نگارش کتابی زده که در آن به بررسی دنیای ارتباطات می پردازد.
وی در قسمتی از این کتاب نوشته است: هر لحظه در این کره خاکی، فناوری جدیدی در حال رونمایی است، به گونه‌ای که اگر زندگی کنونی خود را با گذشته مقایسه کنیم متوجه تغییرات گسترده‌ای در ابعاد مختلف خواهیم شد. امروزه در حال استفاده از فناوری‌هایی هستیم که شاید تا چند سال پیش تنها رويای آنها را در ذهن می‌پروراندیم، اما رشد و گسترش سریع فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی طی سال‌های گذشته و افزایش کاربرد آنها در تمام ابعاد زندگی روزمره، در حال تغییر عادات بنیادین و سبک زندگی مردم جوامع مختلف در زمینه‌های گوناگون اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی است و در چنین شرایطی می‌توان ادعا کرد که رسانه‌ها اکنون به بخش جدایی‌ناپذیر محیط و زندگی روزمره انسان‌ها تبدیل شده‌اند.
جلالی تأکید کرد:این روزها مردم سراسر دنیا، وقت بسیاری را صرف استفاده از رسانه‌های جمعی و همگانی می‌کنند و به همین سبب رسانه‌ها به نوعی زندگی انسان‌ها را شکل داده و زمان و مکان را در زندگی روزمره تسخیر کرده‌اند. از طریق رسانه‌هاست که در هر زمان و مکان می‌توانیم از دورترین تا نزدیک‌ترین نقطه از محل زندگی خود، اطلاعات کسب کنیم و در بسیاری از مواقع با توجه به همین اطلاعات، فعالیت خود را در کوتاه یا بلندمدت تنظیم کنیم.
وی افزود:فاکتور رسانه‌های جمعی و نقش آن در تحولات اجتماعی و جوامع بشری، به‌خصوص در حال حاضر آنقدر برجسته است که دانشمندان، ناگزیر قرن بیست و یکم را “عصر انفجار اطلاعات” و “انقلاب تکنولوژی اطلاعاتی” نامیده‌اند. در واقع تکنولوژی‌های نوین ارتباطی در جهان، ایده موسوم به دهکده جهانی را تحقق عینی بخشیده و مردم اکنون در جهانی زندگی می‌کنند که از هر لحاظ تحت نگاه تیزبین یکدیگر قرار دارند. چه بسا اصطلاح “آکواریوم جهانی” و یا “جهان شیشه‌ای” زاییده همین تصور باشد.
جلالی خاطرنشان کرد: آمارهای رسمی و غیررسمی در سراسر جهان، همگی حکایت از آن دارند که سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی مجازی در سال‌های اخیر جایگاه قابل‌توجهی پیدا کرده و به رده پربیننده‌ترین‌های فضای مجازی راه یافته‌اند. گرایش به سایت‌های شبکه‌های اجتماعی در سراسر دنیا همچنان رو به رشد است و این شبکه‌های اینترنتی با وجود آنکه عمر چندان طولانی ندارند، اما در زندگی روزمره افراد نقش بسیار پررنگی داشته و بسیاری از کاربران روزانه حداقل یک بار به صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی ، سر می‌زنند. اینگونه است که وب‌سایت‌ها و ابزارهای دنیای مجازی که روزگاری موضوعی جدید و حاشیه‌ای محسوب می‌شدند حال به پدیده‌ای فراگیر تبدیل شده‌اند. این ابزارها که تحولات شبکه‌های ارتباطی در گسترش آنها نقش به‌سزایی داشته‌اند، این‌ روزها از طریق اینترنت همراه هم به‌سادگی قابل دسترس هستند.
وی ادامه داد:رسانه‌ای شدن تغییرات دیجیتال در زندگی بشر معاصر افزوده تا از دنیای انتقال اطلاعات و از دورۀ “کمیابی اطلاعات” به “وفور اطلاعات” انتقال پیدا کند، تا به نوعی انسان امروز را انسان دیجیتال و یا انسان همیشه آنلاین بنامیم.
رضا هوشمند مدیر مسئول انتشارات مشق شب ضمن معرفی کتاب انسان آنلاین گفت: جامعه و فرهنگ ایرانی همگام با ساکنان دیگر جوامع و تحت تأثیر ظهور تکنولوژی‌های ارتباطی و اطلاعاتی جدید در حال دیجیتالی یا الکترونیکی شدن است، هر چند این مسیر را لنگ‌لنگان طی می‌کند، اما جهت و جاده انسان ایرانی در مسیر آینده همان بزرگراه دیجیتالی شدن است. از این رو، انگیزه مؤلف کتاب حاضر علاوه بر ارزیابی نقش شبکه‌های اجتماعی در دنیای مدرن کنونی، پرداختن به این مسئله است که جایگاه فرهنگ‌های بومی به طور کلی و بالاخص فرهنگ کشورمان در تعامل با ظهور فناوری‌های نوین ارتباطی و شبکه‌های اجتماعی مجازی چگونه خواهد بود.