برداشت از کتاب آداب گفت و گو به قلم رضا هوشمند، انتشارات مشق شب
برقراری ارتباط، تعامل و گفتوگو با اشخاص معلول، همچون دیگران قاعده و آداب خود را دارد. عدم آگاهی از آداب رفتاری، گفتاری و ارتباطی با اشخاص معلول، گاهی ارتباط را سخت، ناخوشایند و دور از دسترس می‌کند. ارتباطی که می‌توان با یک کلمه‌ی درست، در زمان مناسب و با لحن و منظور مشخص، ادا شود؛ اگر در جای نامناسب و با لحن و بیان دیگری بیان شود، می‌تواند موجب رنجش، فاصله و قطع ارتباط شود.
در آداب گفتوگو با اشخاص معلول، می‌آموزید از رفتارها و کلماتی که ممکن است سبب شود شخص معلول، احساس ناراحتی، طرد شدگی یا ترحم کند، پرهیز کنید.
همین نخست کلام و ابتدایِ با هم آموزی، در مورد قاعده و آداب رفتار و گفتار با اشخاص معلول، بپذیریم که قبل از هر معلولیتی، ایشان یک انسان هستند. ناتوانی را مقدم بر فرد (به عنوان مثال نگویید بیمار اوتیسم، بگویید زن اوتیسم) قرار ندهید.
تا اینجای کتاب، در مورد آداب گفت‌و‌گوی انسان‌ها، با هم کلی گپ زدیم و در با هم آموزی، موارد متعددی را بررسی کردیم. از آنجایی که معلول هم یک فرد از افراد جامعه است همه آداب گفت و گو به علاوه مواردی که بیان خواهیم کرد در مورد شخص معلول هم مصداق دارد. پس وقتی با شخص معلول روبرو می‌شوید بدانید با یکی از افراد جامعه روبرو شده‌اید و در ایجاد و تداوم ارتباط و گفتوگو همه چیز را با خودش آغاز کنید نه با همراه و اطرافیانش.
دو نکته مهم را به عنوان پیش درآمد و حسن ورود به قواعد و آداب گفتوگو با اشخاص معلول بیان کردیم که بسیار کلیدی هستند.
-معلول جدای از جامعه نیست و شخص معلول یک عضو از افرادی است که در کنار ما زندگی می‌کند.
-برای گفتوگو بدون واسطه با خود شخص معلول ارتباط بر قرار می‌کنیم.
برچسب‌ها، عنوان دادن‌ها و القاب؛ گاهی کشنده و خورد کننده‌اند.
کلام قدرت دارد، پس به تک تک کلمات و جملاتی که درباره شخص معلول در حضور و غیبتِ شخص معلول می‌گویید دقت کنید.
شخص ورزشکار، شخص هنرمند و شخص راننده و شخص معلول را وقتی بیان می‌کنیم که ابتدا اشاره به شخص و فرد بودن است و عنوان ناتوان، بیمار،زمین‌گیر، توان خواه، از کارافتاده و کلمات مشابه نامگذاری معیوب و نادرستی است که ارتباط گرفتن را دچار مشکل می‌کند و در عین حال چون بر فقدان توانایی و عدم صلاحیت شخص معلول اشاره دارد مانع‌تراشی در مسیر زندگی و فعالیت‌های شخص معلول است.
افراد دارای معلولیت انسان هستند. تفاوت‌های آنها را همان‌طور که منحصر به فرد بودن دیگران را تصدیق می‌کنید، بپذیرید و با آنها «عادی» رفتار کنید. اگر از ویلچر استفاده می‌کنند، اگر مکالمه طولانی دارید، از صندلی استفاده کنید تا هم سطح چشم‌هایشان باشد.
افراد دارای معلولیت ترجیحات متفاوتی برای استفاده از زبان دارند. از شخص بپرسید که دوست دارد چگونه به او ارجاع داده شود.
بزرگسالان دارای معلولیت بزرگسال هستند و شایسته این هستند که به عنوان بزرگسالان با آنها رفتار شود و با آنها صحبت شود. به جای آنها تصمیم نگیرید. به آنها نگویید چه کاری انجام دهند و از صحبت‌هایی با لحن کودک استفاده نکنید. هر گزینه‌ای را که برای افراد فاقد معلولیت استفاده می‌کنید برای آنها هم به کار ببرید.
اگر مطمئن نیستید که چگونه باید با یک فرد معلول ارتباط برقرار کنید، فقط از آنها بپرسید. فقط به این دلیل که فردی معلولیت دارد، تصور نکنید که به کمک نیاز دارد، در صورت لزوم خودش نوع و میزان کمک را تایید و بیان می کنند. بدون اینکه اول بپرسید کمک نکنید. می‌توانید بپرسید که آیا آن شخص کمک می‌خواهد. شخص معلول ممکن است در حال مبارزه و یا امتحان خود است. ممکن است در حال سنجش توانمندی خود در انجام کاری است. پس به تکرار پیشنهاد کمک ندهید. به انتخاب یک نفر احترام بگذارید؛ اگر موقعیت خطرناکی وجود دارد، همان طور که به شخص بدون معلولیت کمک می کنید کمک کنید.
تجهیزات حرکتی افراد، مانند ویلچر، اسکوتر یا عصا، بخشی از فضای شخصی اوست. بدون اجازه به آن دست نزنید و حرکت ندهید. تکیه زدن به ویلچر کسی مثل تکیه دادن به شانه اوست. گذاشتن چیزی در سبد حمل شخصی مانند گذاشتن چیزی در کوله پشتی اوست. به وسایل شخصی شخص معلول مثل وسایل شخصی هر شخص دیگری بدون اجازه صاحبش دست نزنید.
زمان گفت و گو با فردی که در صحبت کردن مشکل دارد، با دقت گوش کنید، صبور باشید و منتظر بمانید تا فرد حرفش را تمام کند، به جای او کلمات و جملات را اصلاح نکنید، یا به جای او صحبت نکنید. در صورت لزوم، سوالات کوتاه یا بسته‌ای بپرسید که نیاز به پاسخ های کوتاه، تکان دادن سر دارند.
اگر هنوز به مفهوم ارایه شده شخص پی نبرده‌اید، هرگز وانمود نکنید که متوجه شده‌اید، در عوض آن بخش را که فهمیده‌اید تکرار کنید و اجازه دهید فرد پاسخ دهد.
افرادی که دارای ناتوانی‌های روانپزشکی هستند ممکن است شخصیت‌های متفاوتی داشته باشند و روش‌های مختلفی برای مقابله با معلولیت خود داشته باشند. برخی ممکن است در دریافت و عکس العمل به نشانه‌های اجتماعی مشکل داشته باشند. دیگران ممکن است فوق حساس باشند. یک نفر ممکن است بسیار پرانرژی باشد، در حالی که فرد دیگری ممکن است تنبل به نظر برسد. با هر فرد به عنوان یک فرد رفتار کنید. بپرسید با چه چیزی راحت‌تر هستند و تا حد ممکن به نیازهای آنها احترام بگذارید.
ناتوانی‌های قابل مشاهده و همچنین ناتوانی‌های غیر قابل مشاهده وجود دارد، به این معنی که همه معلولیت‌ها آشکار نیستند. ممکن است شخصی درخواستی بکند یا طوری رفتار کند که برای شما عجیب باشد. آن درخواست یا رفتار ممکن است مربوط به ناتوانی باشد. برای مثال، ممکن است به کسی دستورات کلامی به ظاهر ساده بدهید، اما آن شخص از شما می‌خواهد که اطلاعات را یادداشت کنید. او ممکن است ناتوانی یادگیری داشته باشد که ارتباط نوشتاری را آسان‌تر می‌کند. اگرچه این ناتوانی‌ها پنهان هستند، اما واقعی هستند.
لطفاً توجه داشته باشید که تظاهر به معلولیت توهین‌آمیز تلقی می‌شود و برای همراهی و حمایت از شخص معلول تظاهر به معلولیت نکنید.
