روز طبیعت (سیزده به در) در سنت ایرانیان باستان به مناسبت پیروزی ایزد باران بر دیو خشکسالی اَپوش می باشد؛ و از قبل از اشو زرتشت (1800 قبل از میلاد) مرسوم بوده است.

سیزدهم نوروز عید ورزش و تفرج بود. روز یا شب پیش ، هر کس به قدر وسع و لزوم تدارکی برای این روز می دید. از صبح این روز خانواده های شهری با سماورهای کوچک و بقچه بسته هایی که در آن خوراکی روزانه را بسته بودند ، خیابان هایی را که به بیرون شهر می رفت ، پر می کردند.

دسته دیگر که سیزده به در را فقط برای عصر گذاشته بودند ، از دو سه ساعت بعد از ظهر به این خیابان ها روی می آوردند. از شهر که بیرون می رفتند ، هر دسته ای کنار نهر آب و سبزه زاری می نشستند. نهار را زیر طاق آسمان و اگر چند درختی گیر آورده بودند ، در زیر سایه کم آن صرف می کردند.

آجیل و شیرینی هم چه قبل از نهار و چه بعد از نهار داشتند ، عصر کاهو با سرکه یا سکنجبین و یا سرکه شیره حکما باید بخورند. بعضی از خانواده های نسبتا تواناتر رشته بریده و نخود و لوبیای پخته و اسفناج خرد شده شسته در دو سه کیسه و دوغ و کشک در یک کوزه و مقداری پیاز و روغن همراه برده و در یورتی که برای خود گرفته بودند آش رشته ای را هم ضمیمه خوراکی ها می کردند ، دسته های مطربی که تارزن و آوازه خوان داشتند زیاد بودندخانم ها به داربست مو کنار دیوار باغ تاب می بستند و تاب می خوردند حتی الک دولک و توپ بازی هم می کردند. منظره بیرون شهر بسیار جالب بود ، بچه ها و جوان ها و کامل مردها دسته دسته به بازی های ورزشی از قبیل الک دولک بازی ، اعم از سردستی و سرسنگی و چری یانچری زوئی و توپ بازی ، گردو ، بل بگیر ، بالا بیا و چپ توپ و باقلی به چند من و بازی جرنگ جرنگ اسب چه رنگ؟ و اگر وضعیت مکان اجازه می داد گرگم به هوا و قایم باشک مشغول بودند.

در این روزها دخترهای دم بخت ، برای پیدا کردن شوهر ، به سبزه گره می زدند و معتقد بودند که تا سیزده آینده البته حاجت آنها روا خواهد شد ، به شرط اینکه این ذکر را در حین انجام گره زنی گفته باشند : « سیزده بدر ، سال دگر ، خانه شوهر ، بچه به بر» ، ولی گره زدن سبزه اختصاص به این حاجت نداشت ، زن ها برای نیت های دیگر ولو رفتن زیارت کربلا و مشهد هم این کار را می کردند.

وقت عصر مراجعت مردم از زن و مرد و بچه و سواره و پیاده به خصوص در خیابان های نزدیک به دروازه ها که پر از جمعیت واقعا بود تماشا داشت. تا یکی دو ماه از عید گذشته هم روزهای جمعه در سبزه زارها و باغات بیرون شهر ، البته نه به عمومیت روز سیزده ، ولی به هر حال از این بازی ها برپا بود که جوان ها از صبح یا بعد از ظهر به این گردش های ورزشی می رفتند.

تصاویر ناب و عکسهای قدیمی و تاریخی سیزده بدر قبل از انقلاب:

عکس قدیمی  سیزده به در یک خانواده در سال 1344، آمل

عکس قدیمی سیزده به در سال 1342، منطقه لشگرک تهران

عکس تاریخی سیزده به در

عکس قدیمی سیزده به در سال 1354

عکس قدیمی سیزده به در

عکس قدیمی سیزده به در یک خانواده

عکس قدیمی سیزده به در سال 1354

عکس قدیمی سیزده به در سال 1341

عکس قدیمی  احمدشاه قاجار در روز سیزده بدر، در کنار پلنگ شکار شده

عکس قدیمی سیزده به در یک خانواده تهرانی در سال 1291

عکس قدیمی سیزده به در عصمت الملوک نوه ناصرالدین شاه و همسرش حسن مستوفی الممالک

عکس تاریخی سیزده به در دوران قاجار