پیشگفتار کتاب “انسان آنلاین” به قلم، استاد میرزابابا مطهری نژاد
قرن۲۱، آغاز هزاره سوم، قرن اطلاعات نام گرفته است، از ابتدای این قرن، نقش اعجابانگیز رسانههای جمعی و اینترنت، در دگرگونی سریع جوامع مختلف، بسیاری از نظریههای ارتباطی مثل نظریهها مورد استقبال جامعه رویکردگرای سنتی و کارکردی مثل:تئوری برجسته سازی (AGENDASETTING) • -تئوری رهبران افکار عمومی (OPINION LEADERS ) • -تئوری تاثیرگذاری دومرحلهای (THE TWO STEPFALOW) • –تئوری خود کفایی ( SELF EFFICACY ) کم رنگ و نظریههای جدید مدرن مثل دیدگاه همآفرینی( Co Creational )را به صحنه آورد که در آن: مخاطب و سازمان به کمک هم، معنایی را برای یک محمل ارتباطی خلق میکنند و انتخاب پیام در محیط مشترک صورت میگیرد و مخاطبان هدف، همسان و همتراز با بخش ارتباطات یک سازمان(روابط عمومی)، به عنوان طراح پیام شناخته میشوند که در فرایند معنا بخشی شریکاند. در دیدگاه هم آفرینی که محصول ارزشمند شبکههای اجتماعی است ، ارتباطات از ابزار صرف سازمانی برای تاثیر گذاری بر مخاطب، به اهدافی چون معنا بخشی سوق داده شده است. زیرا: ارتباطات جهانی شده است، این رویکرد در ایجاد دنیایی بدون مرز که حوزه عمل سازمانها و دولتها را فراتر از مرزهای ملی گسترش داده است، سازگارتر است در جامعه شبکهای، پدیدهها و رویکردهای ارتباطی رنگ میبازند و نظریههای مربوط به جامعه اطلاعاتی و جامعه شبکهای به میدان میآیند و نقش خود را در آینده جهان آنقدر قوی به رخ میکشند که دو نشست با عنوان: نشست سران جامعه اطلاعاتی(۱۰ تا ۱۲ دسامبر ۲۰۰۳ در ژنو و ۱۶ تا ۱۸ نوامبر ۲۰۰۵ در تونس) را به جهان تحمیل میکنند، در این نشستها تصمیمات تحول آفرین مثل((جریان آزاد اطلاعات)) افقهای جدیدی را برای رسانه ها نوید می دهند .
این تحول و رویداد ها بسیاری از تعاریف در جامعه شناسی، اقتصاد، سیاست و فرهنگ را دگرگون میکند و تعاریف چند دهه و چند صده گذشته را به بایگانی میسپرد، به عنوان مثال: مانوئل کاستلز غول نظریهپردازی جامعه شبکهای و شبکههای اجتماعی، جهانی شدن را با جامعه شبکه تعریف میکند:
• مانوئل کاستلز: ((جهانی شدن نوعی جامعه شبکهای است که در ادامه حرکت سرمایهداری، پهنهی اقتصاد، جامعه و فرهنگ را در بر میگیرد.)) دامنه این تغییرات حوزههای فراوانی را تحت تاثیر مثبت یا منفی قرار میدهد، یکی از آنها خلاقیت و پتانسیل ذهن انسانی و جایگاه آن در جامعهی شبکهای است. ((ون دایک)) از نظریهپردازهای مشهور این حوزه بر این عقیده است که خلاقیت و تواناییهای ذهن انسان از طریق تنوع تاثیرات ناشی از رسانهها افزایش مییابد، اما همزمان به این دلیل که این تاثیرات خارج از بستر و در قالب فرمهای شماتیک از قبل برنامهریزی شده و چند پارچه ارائه میشوند و نیز به این دلیل که در تصاویر فراوان ارائه میشوند و دریافتکنندگان نیز قادر به پردازش کامل همهی آنها نیستند، خلاقیتهای ذهنی افراد کاهش مییابد. توجه به تاثیر سرعت بر گفتمان امر بسیار مهمی است که از سوی ((تاملینسون )) نظریهپرداز مشهور دیگری عنوان میشود. ون دایک به شیوهای یادآور تاملینسون بیان میدارد که سرعت از تراکم عاطفی و درگیریهای اندیشه و عمل جلوگیری میکند و کنشگران را به سمت واکنشهای ناخودآگاه، هیجانی و بدون تامل سوق میدهد. از این رو، سرعت مانع گفتمان و گفتوگوی متقابل و خردمندانه شده و به کنشهای موقعیتی و بیتامل منجر میشود. در همین زمینه در جامعه خودمان، ایران، شاهد هستیم که گفتگوی اجتماعی تحت تاثیر شبکههای اجتماعی از مدل گفتوگوی از بالا به پایین، به مدل گفتوگوی از پایین به بالا تبدیل شده است.
این تغییر در برابر محاسن فراوانی که برای آن شمرده میشود، حداقل دو ایراد عمده دارد:
- گفتوگوها متاثر از شایعه و عمق ندارد.
۲. عقلانیت بر آن حاکم نیست و منافع ملی را مورد توجه قرار نمیدهد. این همه و بسیاری از واقعیت های امروز جوامع، نشان از تاثیر بی چون و چرای شبکههای اجتماعی و جامعه شبکهای بر زندگی حال و آینده ما دارد. هر تلاشی برای آگاه کردن جامعه از آنچه که او را فراگرفته و فرا خواهد گرفت، تلاشی است قابل تقدیر و شایسته قدردانی. کتاب حاضر که با تلاش اندیشمند گرامی جناب آقای سید عرفان جلالی تدوین شده است و انتشارات مشق شب به نشر آن اهتمام نموده است را به دقت مطالعه کردم، کتابی است قابل استفاده برای مخاطب عام که در عین سادگی و روانی، ویژگی منحصر به فردی دارد و آن این است که خواننده را از نیم قرن پیش تا کنون، در جریان چگونگی زایش، رشد و تحول و پیشینهی این رویداد مهم قرار می دهد و او را با زمینهها و بسترهای فناورانه، واژههای متداول و … آشنا میکند. علاوه بر مزیت پیش گفته، در دو فصل آخر کتاب به دور از مباحث فلسفی و معرفت شناسانه و موضعگیریهای ذهن محور، به معرفی شبکههای اجتماعی تاکنون و قابلیتهای آن پرداخته که مخاطب را برای مواجهه با واقعیتها در این حوزه بسیار یاری میدهد. نوع نگارش، نگارش بینش افزا در عینیتهای مرتبط با فضای مجازی و شبکههای اجتماعی است. گرچه دیدگاه توصیهای خودم را مبنی بر افزودن فصل پنجمی برای معرفی جامعه شبکهای پنهان نمیدارم، اما عرض خدا قوت دارم به نویسنده جوان و خوش قلم بواسطه این که، به نحو تحسین برانگیزی از واقعیتهای ذهنی و متافیزیک و برخوردهای شعاری و موضعگیریهای حکیم فرموده! فاصله گرفته است. برای نویسنده محترم، جناب آقای سید عرفان جلالی و ناشر خوش نام و پرآوازه، انتشارات مشق شب، آرزوی توفیق دارم.
#میرزابابا مطهری نژاد
#رضاهوشمند
#انسان آنلاین
#مشق شب
#روابط عمومی
#ارتباطات
# عصر ارتباطات
