همه ما به عنوان والدین بهترین‌ها را برای فرزندان خود می‌خواهیم. این خواستن صرفاً به معنای این نیست که بخواهیم آنها بهترین لباس‌ها، جدیدترین اسباب‌بازی‌ها یا جالب‌ترین وسایل را داشته باشند، بلکه خواسته‌های بزرگتری را در بر می‌گیرد. تقویت هوش مالی کودکان مهارتی است که می‌تواند آینده مالی کودکان ما را تحت تأثیر قرار دهد؛ زیرا یکی از آرزوهای هر پدر و مادری آن است که فرزندش در آینده بتواند وضعیت مالی خوبی داشته باشد و زندگی امن و مطمئنی را برای خود بسازد.
پس سؤال اصلی اینجا پیش می‌آید که آیا ما به عنوان والد به فرزندان خود آموخته‌ایم که چگونه باید ثروتمند شود؟
آموزش سواد مالی به کودکان و تقویت هوش مالی کودکان از جمله مهارت‌های مؤثر در آینده آنها است. سم ایکس رنیک (Sam X Renick) پیش‌گام در آموزش سواد مالی، بیان می‌کند که:بدون دانش کاری در مورد پول، موفقیت در زندگی فوق‌العاده دشوار است.
این یک واقعیت است که پول در انجام معاملات روزانه نقش اساسی دارد. جایی که زندگی می‌کنیم، آنچه می‌خوریم، لباس‌هایی که می‌پوشیم، ماشینی که رانندگی می‌کنیم، مراقبت‌های بهداشتی، آموزش، تربیت کودک، هدیه دادن، تعطیلات، سرگرمی‌ها، گرما، بیمه، پول در میان است. با این حال، بسیاری از ما به عنوان والدین به فرزندان خود کمک نمی‌کنیم تا از نظر مالی باسواد شوند.
همان‌طور که در مقاله هوش مالی بیان کردیم مهم‌ترین و اولین قدم در نقشه راه هوش مالی، تغییر نگرش پدر و مادر و بعد ساختن باورهایی صحیح در فرزند است.
نقشه راه هوش مالی و تأثیر آن در تقویت هوش مالی کودکان
همیشه برای رسیدن به گنج نقشه‌ای وجود داشته است که جستجوگران برای رسیدن به آن باید قدم به قدم مسیر را طی کنند. در این راه نمی‌توان یکی از ایستگاه‌های اصلی را حذف کرد. بلکه تمام گام‌ها چون زنجیره به هم وصل هستند و پلی را می‌سازند که ما را به گنج می‌رساند.
برای تقویت هوش مالی کودکان نیز 5 گام اساسی وجود دارد که با طی کردن هریک مسیر روشن‌تر می‌شود. این گام‌ها عبارتند از:
- نگرش پدر و مادر در تقویت هوش مالی کودک
- شکل‌دهی باورهای کودک و تقویت هوش خویشتن‌شناسی در کودک
- شناسایی و تقویت هوش‌ها در کودکان که شامل موارد زیر است:
- شناسایی هوش کودک با استفاده از هوش گاردنر
- تقویت هوش مالی در کودک
- مهارت سازی و توانمندی (تبدیل هوش به مهارت)
- ثروت‌آفرینی با استفاده از اهرم‌ها
از آن جایی که سن کودک در نوع آموزش اثرگذار است ما به تفکیک مقاله در دو گروه سنی 4 تا 8 سال و 8 تا 15 سال اقدام کردیم.
راه‌های تقویت هوش مالی کودکان 4 تا 8 ساله
پس از طی کردن 4 گام اولیه هوش مالی وقت آن رسیده تا بتوانیم دانش و مهارت‌های لازم برای ثروت آفرینی را در اختیار فرزندانمان قرار دهیم.
راه‌های زیادی برای ثروتمند شدن وجود دارد و به اندازه تمام آدم‌های دنیا می‌توان ایده برای این کار یافت. در این راه هرچه بهتر و بیشتر بتوانیم از اهرم‌ها کمک بگیریم موفق‌تر هستیم. شاید از خودتان بپرسید که اهرم چیست؟
اهرم‌ها در واقع تکیه‌گاه‌های داستان ارشمیدس هستند. داستان به این شکل است که ارشمیدس ادعا کرده بود اگر به او تکیه گاهی مانند یک چوب بدهند او می‌تواند زمین را با آن جا به جا کند.
اهرم‌های مالی همان تکیه‌گاه‌هایی هستند که اگر به‌درستی مورداستفاده قرار بگیرند می‌توانند زندگی ما و فرزندانمان را تغییر دهند.
انواع اهرم‌های مالی در تقویت هوش مالی کودکان
اهرم‌ها در سواد مالی به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند که به شرح زیر است:
- اهرم‌های مفهومی
- اهرم‌های ابزاری
دسته‌بندی این اهرم‌ها برای هر گروه سنی متفاوت است که در ادامه به معرفی این اهرم‌ها برای گروه سنی 4 تا 8 سال می‌پردازیم.
اهرم‌های مفهومی برای گروه سنی 4 تا 8 سال
اهرم‌های مفهومی در سواد مالی به تعریف مفاهیم پایه مالی مانند: پول، بودجه‌بندی، پس‌انداز و … با توجه به بازه سنی کودک می‌پردازد. در واقع تفکر و باور کودک با آموزش این مفاهیم اولیه شکل می‌گیرد و باعث می‌شود او با آگاهی در مسیر ثروت‌آفرینی گام بردارد.
این مفاهیم باید به طوری که برای کودک قابل درک باشد بیان شود. بهتر است این مفاهیم همراه با بازی و داستان در این سن به کودک آموزش داده شود. در ادامه به معرفی چند اهرم مفهومی برای تقویت هوش مالی کودکان در این سن می‌پردازیم:
بیان مفهوم تبادل کالا به کالا
اولین مفهومی که برای تقویت هوش مالی کودکان باید با آن آشنا شوند مفهوم مبادله و تبادل است. هدف ما از آشنایی کودمان با این مفهوم آن است که به او بیاموزیم که برای به‌دست‌آوردن یک کالا، خدمت و.. باید ارزش آن را پرداخت کند. به این منظور می‌توانید برای او داستان شکل‌گرفتن پول و مبادلات کالا را به این شکل تعریف کنید:
در زمان‌های قدیم مردم برای رفع نیازهایشان، کالاهای خود را با کالاهای دیگری که به آن نیاز داشتند، مبادله می‌کردند.
مثلاً، یک مرغ را با یک کیسه برنج یا یک سبد تخم‌مرغ را با یک پیچ چلوار عوض می‌کردند. یا مثلاً شخصی که گاوهای زیادی داشت می‌توانست با شخص دیگری که گندم زیادی دارد معامله کند. به مرور زمان آنها یاد گرفتند که به جای کالا می‌توانند از چیزهای ارزشمندی مانند صدف، مهره، سکه‌های طلا و نقره و غیره برای خرید کالاهای مورد نیازشان استفاده کنند.
خوبی استفاده از سکه به جای کالا آن بود که مدت زمان بیشتری برای صاحب آن کالا باقی می‌ماند و همچنین می‌توانست به راحتی آن را حمل کند.
تأثیر این آموزش بر تقویت هوش مالی کودکان آن است که بداند هر چیزی بهایی دارد و باید برای به دست
آگاهی کودکان از ماهیت و ارزش پول
دومین مفهومی که برای تقویت هوش مالی کودکان ما می‌توانند در مورد آن آگاه شوند پول است. البته نه بدان معنی که با یک اسکناس 1000 تومانی چقدر می‌توانند خرید کنند بلکه باید در مورد ارزش و اهمیت پول آگاه شوند.
ما باید به کودکانمان آموزش دهیم که پول در واقع وسیله مبادله است که می‌توان از آن برای پرداخت هزینه کالاها و خدمات و اندازه‌گیری ارزش اشیا استفاده کرد.
آشنایی با کارکرد پول یک مهارت است، زیرا آنها احتمالاً این مهارت‌ها را در مدرسه یاد نخواهند گرفت. تمرکز اصلی در بیشتر مدارس آموزش ریاضی است، نه کار با پول.
شما می‌توانید تا قبل از 8 سالگی کودک خود را با انواع پول‌های دنیا آشنا کنید و درباره اسکناس و استفاده از کارت‌ها مفاهیم اولیه را بیاموزید و در قدم بعدی برای تقویت هوش مالی کودکان به بیان مفاهیمی چون بودجه‌بندی، پس‌انداز و سرمایه‌گذاری بپردازید.
آموزش ارزش پول به بچه‌ها کمک می‌کند تا درک بهتری از ارزشمندی پول داشته باشند و با نگرشی مثبت به ثروت نگاه کنند. تربیت اقتصادی در جهان امروز از سنین پایین و در حدود سه سالگی آغاز می‌شود.
شما به‌عنوان والد می‌توانید برای این کار بازی‌های مختلفی را طراحی کنید تا بتوانید با نشان‌دادن انواع پرداخت پول کودک را با انواع پول آشنا کنید. البته بهتر است این مفاهیم در قالب قصه یا بازی خرید و فروش بین کودک و والد رد و بدل شود. چون کودکان بیشتر از هر چیزی در بازی متوجه مفاهیم می‌شوند.
به طور مثال از طریق روش‌های زیر می‌توان کودکان را با ماهیت پول آشنا کرد
بازی فروشنده و خریدار
یکی از بازی‌های جذاب برای آموزش ارزش پول و تقویت هوش مالی کودکان، بازی فروشنده و خریدار است. در حین این بازی می‌توانیم به کودکانمان بیاموزیم که باید برای خرید هر شی مبلغی را پرداخت کنند. هر چه شی مورد نظر ارزشمندتر باشد او باید پول بیشتری بپردازد.
در طول این بازی می‌توانید یک بار اسکناس‌ها را به او معرفی کنید، یک بار به طور فرضی کارت بکشید و بار دیگر سکه‌ها را به او نشان بدهید و در مورد ارزش هریک از آنها با هم صحبت کنید.
ایجاد فرصت‌هایی برای تجربه خرید
یکی دیگر از کارهایی که می‌توانید برای تقویت هوش مالی کودکان انجام دهید رفتن با کودک به فروشگاه است. می‌توانید زمانی که به فروشگاه می‌روید اگر کودکتان با اعداد و جمع و تفریق آشناست از او بخواهید خریدهایتان را حساب کند یا اگر فرزندان هنوز کوچک است به او کمک کنید تا کارت کشیدن را بیاموزد.
آشنایی کودک با کسب و افزایش پول
در طول تقویت هوش مالی کودکان و آشنایی او با مفهوم ثروت شما باید در مورد راه‌های کسب پول صحبت کنید. مثلاً در مورد مزایای ثروت و مراقب سرمایه‌ها حرف بزنید و در مورد ضرورت آگاهی از ارزش پول، دانش حفظ آن و افزایش سرمایه مالی آنها صحبت کنید.
مثلاً بگویید اگر در مواردی پول او برای خرید کم بیاید باید به دنبال راه حلی برای افزایش آن باشد. مثلاً وسایل نو خود را که دیگر از آنها استفاده نمی‌کند در معرض فروش بگذارد یا کاردستی خود را بفروشد یا حتی با کتاب خواندن برای دیگران از آنها مبلغی را بگیرد. در واقع به او یاد می‌دهیم که پول به تنهایی باعث تولید ثروت نمی‌شود بلکه این دانش مالی و هوش مالی اوست که باعث تولید ثروت می‌شود.
آشنایی کودکان با بودجه‌بندی و تأثیر آن بر تقویت هوش مالی کودکان
در بالا اشاره کردیم که دادن پول تو جیبی باعث می‌شود کودک با فرآیند بودجه بندی آشنا شود. شاید از خود بپرسید آشنایی با این مفهوم چه سودی دارد و چه طور باعث تقویت هوش مالی در کودکان ما می‌شود؟
ممکن است شما در ابتدای پرداخت پول توجیبی شاهد آن باشید که فرزندتان تمام پول خود را در یک روز هدر بدهد. در این صورت شما احتمالاً کودکتان را سرزنش می‌کنید و به او می‌گویید که باید پولش را تا زمان پول جیبی بعدی مدیریت کند.
این واکنش شما طبیعی و درست است اما نیاز است قبل از این شما به کودکتان یاد داده باشید که چگونه این کار را انجام بدهد. این جاست که آشنایی کودک با مفهوم بودجه‌بندی ضرورت پیدا می‌کند.
برای تقویت هوش مالی کودکان به آنها آموزش دهید که بودجه‌بندی برای ما مشخص می‌کند که چه‌طور باید پولمان را درست خرج کنیم.
بچه‌ها باید یاد بگیرند که نیاز به بودجه‌بندی امور مالی خود دارند تا بتوانند هزینه‌هایشان را مدیریت کنند. قدم اول آن است که باید به آنها بیاموزید که متناسب با بودجه‌شان خرج کنند. برای این کار لیستی از نیازهایشان را تهیه و با توجه به ضرورت آنها را اولویت‌بندی کنند یا آنکه چیزی را انتخاب کند که با بودجه مشخص‌شده‌شان برابری می‌کند.
مثلاً برای رفتن به یک دورهمی دوستانه به یک رستوران به او بودجه مشخصی بدهید و از او بخواهید که انتخاب رستوران و غذا و تعداد دوستان دعوت شده را مناسب با آن تنظیم کند.
همچنین کودکان با بودجه‌بندی یاد می‌گیرند صبور باشند، خریدهایشان را اولویت‌بندی کنند و مقداری پول را کنار بگذارند تا بتوانند وسیله مهم‌تری را بخرند.
جا انداختن فرهنگ پس‌انداز
محققان هوش مالی به این نتیجه دست پیدا کرده‌اند که عادت خوب پس‌انداز کردن از سنین پایین و از سه‌سالگی در کودک نهادینه می‌شود. پس‌اندازکردن و بودجه‌بندی مالی جزو اولین مهارت‌هایی است که در تقویت هوش مالی کودکان باید مورد توجه والدین قرار بگیرد.
این مهارت‌ها حتی گاهی در بزرگسالان نیز مشاهده نمی‌شود و علتش شاید این باشد که در کودکی و نوجوانی آن را نیاموخته‌اند.
برای اینکه کودکی از نظر مالی باهوش باشد، باید مهارت پس‌انداز کردن از بودجه‌اش را یاد بگیرد حتی اگر کل پس‌انداز او به مقدار قابل توجهی کم باشد.
چگونه به فرزندمان یاد بدهیم پولش را پس انداز کند؟
برای آموزش فرهنگ پس‌انداز و تقویت هوش مالی کودکان باید گام‌های زیر طی شود:
- با او در مورد ضرورت پس‌انداز صحبت کنید. به او بگویید که پس‌انداز قسمتی از درآمد اوست که باید کنار گذاشته شود تا صرف تأمین نیازهای او در آینده مانند خرید وسایل گران، سرمایه‌گذاری برای افزایش بودجه یا بودجه اضطراری (پولی است که برای مخارج ناشی از اتفاقات غیرمترقبه کنار گذاشته می‌شود) است.
- به او یاد دهید در بودجه‌بندی ماهانه مقدار مشخصی را برای پس‌انداز کنار بگذارد
- برای پس‌انداز قلک جداگانه‌ای به او بدهید.
آشنایی کودک با پول توجیبی
یکی از راه‌های تقویت هوش مالی در کودکان پرداخت منظم پول‌توجیبی به آن‌هاست. به این منظور والدین می‌توانند از سنین پایین با دادن پول تو جیبی به کودکان به تقویت سواد مالی در کودکان خود بپردازند.
البته این روند باید نظم خاصی را طی کند و به صورت روزانه یا هفتگی یا ماهانه به کودک پرداخت شود.
مقدار پول تو جیبی نباید خیلی کم یا زیاد باشد. زیرا در صورت کم بودن آن نیازهای کودک برطرف نمی‌شود و نسبت به آن حس بدی پیدا می‌کند و در صورت زیاد بودن نیز به ولخرجی عادت می‌کند.
دادن پول تو جیبی علاوه بر تقویت هوش مالی کودکان، مزایای دیگری از جمله موارد زیر را دارد:
- کودک کم کم با بودجه بندی آشنا می‌شود
- کودک برای خرج‌های خود برنامه ریزی می‌کند
- با مفهوم پس انداز آشنا می‌شود
- احساس استقلال می‌کند
- عزت نفس و اعتماد به نفسش افزایش می‌یابد
- به ارزش پول آگاه می‌شود
- به ولخرجی عادت نمی‌کند.
آشنایی کودک با مفهوم بانک
بعد از آن که کودک با روش کسب پول، بودجه‌بندی و پس‌انداز آشنا شد حالا نوبت آن رسیده است که برای تقویت هوش مالی کودکانمان روش حفظ پول را به آنها آموزش دهیم.
در سنین 5 تا 8 سالگی مفاهیم مثل بانک و کارت بانکی برای آنان قابل‌فهم است؛ بنابراین برای مسائل پیچیده‌تری مانند سرمایه‌گذاری، قرض گرفتن، بدهی، کسب در آمد و بازارهای مالی را در مقاله برای تقویت هوش مالی کودکان 8 تا 12 سال را مطرح خواهیم کرد.
شاید اولین تفکر کودک از بانک این باشد که بانک‌ها پول تولید می‌کنند. باید به او توضیح دهیم که بانک‌ها محل امنی برای نگه‌داری پول ما هستند و ما می‌توانیم پول‌های خود را در بانک نگه داریم.
حالا احتمالاً بپرسند چه طور از پول در بانک استفاده کنیم؟
برای این کار شما می‌توانید کودکان را به بانک ببرید یا نحوه استفاده از عابر بانک‌ها را به آنها آموزش دهید.
همچنین می‌توانید پول توجیبی‌هایشان را در یک کارت بانکی مخصوص بریزید و کارت را به او بدهید تا ضمن یادگیری استفاده آن احساس استقلال داشته باشد.
اینکه بانک دقیقاً چه کاری انجام می‌دهد را می‌توانید همراه با بازی به او آموزش دهید. برای این کار شما متصدی بانک شوید و برگه‌ای را به عنوان چک به او بدهید.
به او بگید برای آنکه این چک به پول تبدیل شود باید بانک بازی انجام دهد. بعد مراحلی را که توی بانک انجام می‌شود را در بازی داشته باشید.
مثلاً از کودک بپرسید حساب بانکی دارد یا نه. اگر جواب نه بود به طور فرضی برای او حسابی باز کنید و به او یک کارت برای حسابش بدهید.
سپس از او بپرسید که آیا همه پول را الان می‌خواهد یا می‌خواهد کمی از پول را به حسابش بریزید و…
آشنایی با بانک و کارآمدی آن می‌تواند علاوه بر تقویت هوش مالی کودکان، زمینه آموزش مفاهیمی چون وام گرفتن، سرمایه گذاری، قسط و… فراهم کند. کودکان ما باید آگاهی داشته باشند که بانک یک نهاد اقتصادی مهم در هر کشور است و وظایف مهمی را در چرخه اقتصادی یک کشور برعهده دارد. زیرا برخورداری از نظام بانکی قدرتمند در یک کشور، نشانه ثبات اقتصادی کشورهاست.
#توسعه فردی
#کارگاه‌های مهارتی
#ارتباط موثر